In de afgelopen twee jaar heeft Nederland een ongekende golf van reclames voor online gokken meegemaakt. Deze advertenties zijn overal te zien geweest: op televisie, in bushokjes, als pop-ups op mobiele apparaten, en zelfs tijdens grote sportevenementen. Sinds de legalisering van online gokken op 1 oktober 2021, heeft de kansspelmarkt een ongelooflijke groei doorgemaakt van maar liefst 60%. Dit percentage kan echter enigszins variëren, vooral gezien het gebrek aan gegevens over het illegale circuit vóór de legalisering.

In de meest recente aflevering van het programma BOOS, geleid door Tim Hofman, werd gesproken met Django, een jonge man die al jaren worstelt met een gokverslaving. Hoewel hij in eerste instantie lijkt te herstellen van zijn verslaving, valt hij opnieuw in de val van het gokken, en dit gebeurde na de legalisering van de kansspelmarkt in Nederland. De overvloed aan gokreclames zorgde ervoor dat hij opnieuw de verleiding niet kon weerstaan en weer begon te spelen op goksites. Je kunt de volledige aflevering bekijken op YouTube.

Omzet in de gokmarkt

Het afgelopen jaar heeft de Nederlandse gokindustrie meer dan € 1 miljard aan omzet gegenereerd. Een aantal van deze spelers heeft echter enorme financiële problemen ervaren door aanzienlijke verliezen. Django, die openhartig over zijn ervaring sprak, gaf aan tussen de € 20.000 en € 30.000 te hebben verloren en vertelde ook over de verwoestende impact die dit heeft gehad op zijn gezin en zijn persoonlijke leven.

De schade die de gokreclames teweegbrengen, moet veel duidelijker worden erkend door de wetgevers die de regelgeving rond gokken, inclusief reclame, vormgeven. Zowel Tim als Django zijn van mening dat deze aspecten onterecht worden genegeerd. In het kader van het programma BOOS besloot Tim om Helma Lodders, goklobbyist en voorzitter van VNLOK (Vereniging Nederlandse Online Kansspelaanbieders), te ontmoeten. VNLOK vertegenwoordigt diverse online casino's, waaronder Holland Casino, TOTO, Bingoal en ZEbetting, en speelt een cruciale rol in de regulering en promotie van online gokken in Nederland.

Gelukkig zijn er al stappen ondernomen om de impact van gokreclames te beperken. Sinds 1 juli 2023 is er een verbod op ongerichte gokreclames op televisie, radio en openbare ruimtes zoals winkelcentra en sportcomplexen. Daarnaast is het sponsoren van evenementen en televisieprogramma's verboden met ingang van 1 juli 2024, gevolgd door een verbod op sponsoring van sportlocaties en sportclubs dat van kracht gaat op 1 juli 2025.

Bij de aanvang van de aflevering begroette Tim Django met de woorden: “Welkom. Vandaag gaan we praten over gokken.” Django, zichtbaar emotioneel, gaf aan dat hij het erg moeilijk vindt om over zijn probleem te praten, maar dat hij vastberaden is om er openhartig over te zijn. Tim vroeg hem wat precies zijn frustraties waren.

Django had een duidelijke boodschap: “Ik ben vooral boos op het beleid dat de Nederlandse overheid uitvoert, speciaal met betrekking tot online gokken. De acties die de overheid heeft ondernomen om het goksysteem in Nederland in stand te houden, zijn zorgwekkend. Er is enorm veel geld geïnvesteerd door gokhallen en casino's, wat een aanzienlijke invloed heeft gehad op de totstandkoming van deze wetgeving. Ondertussen zijn ervaringsdeskundigen, verslavingsartsen en verslavingsklinieken totaal genegeerd en worden hun waarschuwingen niet serieus genomen.”

De veranderende wetgeving

De wetgeving rond kansspelen in Nederland heeft ingrijpende veranderingen ondergaan. Wat voordien een illegale activiteit was, is sinds oktober 2021 nu officieel gelegaliseerd. Voorheen was gokken in Nederland weliswaar gedoogd, maar officieel illegaal. Met de invoering van de Wet Kansspelen op Afstand is de Nederlandse gokmarkt dus officieel opengebroken. Gokbedrijven hebben ludieke hoeveelheden geïnvesteerd in reclames, met in totaal € 270 miljoen aan uitgaven, maar deze uitgaven beginnen nu aanzienlijk te dalen door de recente wetgeving.

Een rapport van de National Rapporteur Verslavingen benadrukt dat de legalisatie van online gokken desastreuze gevolgen heeft gehad. Het rapport concludeert dat spelers met gokproblemen niet adequaat worden beschermd onder de huidige wetgeving. Minister Weerwind heeft in reactie daarop al een verbod voorgesteld op ongerichte reclame voor online kansspelen, om de aantrekkingskracht van gokken te verminderen.

Gericht adverteren voor kansspelen blijft echter toegestaan. Verdere onthullingen van de NOS, verkregen via de Wet open overheid (Woo), hebben aangetoond dat vier gokbedrijven invloed hebben gehad op het beleid van de nieuwe reclameregels.

Online gokken mag dan legaal zijn, maar wat vindt Django precies van deze legalisatie, en wat zijn zijn ervaringen en observaties?

Django vertelde: “Ik heb eerder een gokverslaving gehad. Ik heb dat aangepakt via een klinische opname, en anderhalf jaar ging het goed. Dat was zo’n vier jaar geleden. Maar verslaving is iets dat altijd op de loer ligt. Voor de legalisering was ik ook niet meer actief in het gokcircuit, omdat het toen nog allemaal illegaal was. Totdat de Nederlandse overheid besloot om de kansspelmarkt te legaliseren. Wat me echt stoort, is dat ze de goklobbyisten de reclame hebben laten maken. Er zijn miljoenen geïnvesteerd in reclamespotjes van de casino's, die ervoor zorgden dat ik weer in de verleiding kwam en terugviel.”

Deskundigen aan het woord

Het programma BOOS nodigde ook deskundigen uit, waaronder Ruth van Holst, een cognitief neurowetenschapper die sinds 2011 onderzoek doet naar gokverslaving. Daarnaast werd Arnt Schellekens, hoogleraar psychiatrie en verslaving, uitgenodigd om zijn inzichten te delen.

Ruth van Holst verklaarde: “Wat zo verschrikkelijk aan een gokverslaving is, is dat het vaak niet zichtbaar is. Het is een verborgen verslaving. Je stinkt niet naar alcohol of andere drugs, dus het kan lang onopgemerkt blijven.”

Arnt voegde toe: “Wat we bij gokverslaving zien, net als bij middelenverslaving, is dat mensen gewend raken aan hogere inzetten, waardoor zij steeds meer moeten inzetten om hetzelfde effect te bereiken. Die drang naar meer is een kenmerk van verslaving.”

Ruth vervolgde: “De meest kwetsbare groepen voor het ontwikkelen van een gokverslaving zijn jongeren en jongvolwassenen, voornamelijk mannen. Deze groep vertoont vaak impulsiever gedrag en zoekt naar spanning en beloningen. Daarnaast zijn er ook mensen die al in een financiële kwetsbare positie verkeren, voor wie de belofte van eenvoudig geld winnen nog aantrekkelijker is.”

Arnt Schellekens benadrukte: “Wat ik bij mijn patiënten merk, is dat online gokken veel toegankelijker is geworden. Voor hen ligt hun gokverslaving letterlijk in hun broekzak, via hun smartphone.”

Ruth merkte op dat het aantal jongeren dat is gaan gokken is gestegen, wat aantoont dat de reclame een nieuwe, kwetsbare markt heeft aangeboord. “Dit was absoluut niet de intentie van de legalisatie,” zei ze.

Tim Hofman stelde vast dat goklobbyisten een significante invloed hebben gehad op de wet voor online kansspelen. “Kamerleden worden uitgenodigd voor buitenlandse reizen of krijgen op hun werkkamer bezoek van lobbyisten, veelal zowel gevraagd als ongevraagd. Sommigen van hen blijken bijzonder gevoelig voor deze invloeden en laten zich leiden door de goklobby,” aldus Tim.

“Neem het CDA-kamerlid Peter Oskam, die bij de eerste behandeling van het wetsvoorstel over kansspelen met maar liefst 700 vragen kwam, waarvan velen blijken te zijn opgesteld door lobbyisten,” voegde hij toe.

Andere Kamerleden, zoals Mei Li Vos van de PvdA, Gert-Jan Segers van de ChristenUnie en Nine Kooiman van de SP, hebben zich ook uitgesproken over de intensiteit van deze lobby. Ze beschouwen het als de heftigste lobby die ze ooit hebben meegemaakt.

Helma Lodders en VNLOK

Helma Lodders was van 2010 tot 2021 Tweede Kamerlid voor de VVD en was verantwoordelijk voor het kansspelbeleid. Na haar vertrek uit de Kamer, trad ze in dienst als lobbyist voor VNLOK, waar ze sinds september 2021 de belangen van acht kansspelaanbieders behartigt die ook online actief zijn.

“Voor de legalisering was Helma geen lobbyist, maar kort voor de opening van de markt was ze wel betrokken bij een overleg tussen gokbedrijven en belangenorganisaties zoals De Consumentenbond. Tijdens deze overleggen werden onder andere afspraken gemaakt over de hoeveelheid en de toon van gokreclames. Dit overleg mislukte echter, zoals De Consumentenbond aan het programma BOOS vertelde,” verklaarde Tim Hofman.

“De reden hiervoor was dat Helma en de gokbedrijven niet genoeg interesse toonden in de bescherming van kwetsbare spelers en zich niet wilden engageren met de juiste experts voor advies. Dit heeft verregaande gevolgen gehad, benadrukken de deskundigen die we hebben gesproken,” aldus Tim.

Ruth vertelde: “Reclame zorgt ervoor dat mensen je product leren kennen. Het creëert een positieve associatie en maakt het product aantrekkelijk. Het feit dat deze reclames zo intensief gericht zijn op jongeren die extra kwetsbaar zijn, heeft geleid tot zorgwekkende cijfers. Een enorm aantal nieuwe spelers is gaan gokken, terwijl ze dat voorheen vanwege het gebrek aan reclame niet deden.”

Django gaf duidelijk aan dat hij in het programma BOOS het probleem met iemand uit de goklobby wilde bespreken. Tim bevestigde dat ze naar Helma Lodders zouden gaan, die nu de hoofdrol speelt in de lobby voor de gokbedrijven.

Communicatie met Helma Lodders

Met deze intenties nam Tim contact op met Helma Lodders, maar de reactie van Herbert Brinkman, de woordvoerder van VNLOK, was dat het op dat moment geen geschikt moment was om mediagenieke gesprekken te voeren. Tim, bekend om zijn vasthoudendheid, besloot het daar niet bij te laten en ging samen met Django naar het Ministerie van Landbouw, waar Helma werkzaam is. Helaas bleek Helma al bij een andere afspraak te zijn en kon ze zich niet beschikbaar stellen, zoals ze in een kort telefoongesprek aangaf.

Besluit om in gesprek te gaan met BOOS

In de tussentijd heeft Tim enige tijd contact onderhouden met het team rond Lodders, en na herhaalde verzoeken om een gesprek besloot VNLOK uiteindelijk om toch in gesprek te gaan met BOOS. Er werd vooraf een eis gesteld: de camera mocht pas draaien wanneer het gesprek daadwerkelijk begon. Tim, die bekend staat om zijn onconventionele aanpak, besloot dit voorschrift naast zich neer te leggen. Dit bleek een verstandige beslissing, want tijdens de eerste ontmoeting gaf Herbert Brinkman aan dat hij nog nooit iemand had ontmoet met een gokverslaving.

“Hoi Django. Goed dat je ook mee bent gekomen. Het is voor ons ook altijd leerzaam om te horen hoe zulke processen verlopen. En ik moet eerlijk zeggen, ik heb nog nooit iemand ontmoet die echt in de problemen is gekomen door gokken,” aldus Herbert.

Tim was verrast door deze uitspraak: “Oh, echt? Hoe kan dat nou?”

Herbert antwoordde: “Ja, het is zo. Je komt ze in zulke situaties niet tegen.”

Tim concludeerde: “Is dat niet een klein probleem?”

“Nou ja, dat is zo, ja,” gaf Herbert toe.

In gesprek met Helma Lodders

Tim opende het gesprek met Helma: “Ik sprak net met Herbert, en hij vertelde dat hij eigenlijk nog nooit iemand heeft ontmoet die te maken heeft gehad met een gokverslaving. Heb jij ooit iemand ontmoet?”

Helma Lodders reageerde: “Ja, ik heb zeker ex-verslaafden gesproken en ook ouders die zich zorgen maken, bijvoorbeeld op schoolpleinen, over jongeren die bezig zijn met gokken. Als ik dat hoor, zoek ik het gesprek op. Dat is stap één. Uiteraard is het ook belangrijk dat ouders hun verantwoordelijkheden nemen.”

Django deelde zijn persoonlijke verhaal, over de ellende die hij heeft ervaren: “Ik zit in de schulden, mijn relatie is uiteengevallen, en ik heb constante hulp nodig.”

Helma reageerde empathisch: “Jouw verhaal raakt me. Het is dapper dat je dit deelt. Wat betreft de impact van de reclame, dat is inderdaad een punt dat niet over het hoofd gezien kan worden. We hebben in 2021, bij de opening van de markt, een enorme hoeveelheid reclame gezien en als dat jou heeft aangemoedigd om opnieuw te beginnen, dan is dat heel ernstig.”

Django bevestigde: “Ja, dat heeft geleid tot verschillende klinische opnames. Ik ben ook doorverwezen naar een verslavingskliniek om alles te verwerken. Sindsdien leef ik van dag tot dag, terwijl ik ervoor probeer te zorgen dat ik er het beste van maak. Ik kan het niet alleen, ik heb 24/7 zorg nodig.”

Helma antwoordde: “Ik denk dat we beiden kunnen erkennen dat er in die tijd te veel reclame is gemaakt. We hebben als branchevereniging ook actie ondernomen. Er is een nieuwe reclamecode gekomen, maar deze is helaas te laat gekomen. Toen bleek dat de maatregelen onvoldoende waren, hebben we als branche besloten om aanvullende maatregelen te nemen.”

Tim Hofman vroeg: “We hebben de Consumentenbond gesproken, en ik citeer: De branche heeft onze reactie echter helemaal niet afgewacht en de code gewoon ter goedkeuring voorgelegd aan het bestuur. Je begrijpt dat wij daar niet over te spreken waren. De branche was nergens toe bereid en de gokbedrijven wilden niets doen. Wat vind je daarvan?”

Helma verdedigde de aanpak: “Er zijn veel gesprekken aan vooraf gegaan. We hebben ook richting De Consumentenbond aangegeven dat we openstaan voor dialoog en zijn daar twee keer geweest met een aantal aanbieders om hierover te praten. Na de indiening van de code merkten we dat de druk vanuit de maatschappij nog steeds erg hoog was omdat er teveel reclame werd gemaakt. Daarom hebben we zelf besloten dat we aanvullende maatregelen zouden nemen, iets wat niet enkel VNLOK betreft, maar ook andere brancheverenigingen.”

“Er moet helemaal geen reclame zijn,” volgens Django

Helma Lodders gaf blijk van begrip voor Django's standpunt: “Maar vanuit de wet hebben we de taak om ervoor te zorgen dat mensen van de illegaliteit naar het legale aanbod gaan. Want als je bij illegale aanbieders speelt, hebben we er geen zicht op. Bedrijven hebben geen verplichtingen wat betreft zorgplicht. Er zijn ook geen regels voor reclame of preventie.”

Tim stelde een kritische vraag: “Zeg je nu dat we juist reclame moeten maken zodat mensen naar het legale gokcircuit overstappen?”

Helma benadrukte de noodzaak om een product te promoten: “Bij de lancering van een nieuwe markt, is het heel normaal dat je ook jezelf bekendmaakt. Als een nieuwe aanbieder niet bekend is, weten mensen niet dat ze daar kunnen spelen. Dit is een belangrijke stap om mensen van de illegale naar de legale markt te brengen.”

Tim stelde de lastige vraag: “Ben je voor of tegen gokreclames?”

Helma antwoordde: “Ik vind dat gokreclames een doel moeten hebben. Mensen moeten weten dat er een legaal aanbod is.”

Tim was het daar niet mee eens: “Die reclames zijn de impuls die jonge mensen aanzet tot gokken en het zijn de oorzaak van de groei van het aantal probleemspelers. Dat is toch niet te ontkennen?”

“Het Ministerie is op dit moment bezig met de evaluatie van de wet. Wij zijn een van de partijen die daarover in gesprek gaan. Ook met zorgaanbieders, experts en verslavingsdeskundigen. Wat ik wil zeggen, is dat mijn motivatie is om maatregelen te nemen die de groep probleemspelers zo klein mogelijk maken. We moeten goede regels implementeren die ook daadwerkelijk effect hebben,” concludeerde Helma.

Django pleitte: “Ik denk dat Nederland nu wel weet dat online gokken mogelijk is, en dat deze reclames niet meer nodig zijn. De invloed van de reclame is puur negatief, en het levert de casino's enkel omzet op.”

Helma reageerde: “Het levert ook op dat als er nieuwe mensen zijn die worden aangetrokken tot de illegale markt, ook die willen we terugbrengen naar de legale markt.”

Tim voegde nog toe: “Vind je het idee van online gokken überhaupt goed? Ja of nee?”

Helma Lodders: “Het is een eeuwenoud fenomeen. Als ik dezelfde vraag zou krijgen als bij de aanvang van de wet, dan zou ik opnieuw zeggen dat het beter is om mensen uit de illegaliteit naar de legale markt te brengen. Ik zou niemand aansporen om online te gokken. Mensen moeten die keuze zelf maken.”

Geen verschil tussen de legale en illegale circuits, aldus Django

Na de ontmoeting vroeg Tim aan Django wat zijn mening was: “Wat vind je van het gesprek?”

Django antwoordde: “Ik vind het nogal ontwijkend. Helma zegt dat ze het erg jammer vindt, maar naar mijn mening heeft ze totaal geen onderzoek gedaan bij de juiste instanties over wat een gokverslaving daadwerkelijk inhoudt en wat de triggers zijn.”

Tim legde de vinger op de zere plek: “En ze wil in gesprek met Den Haag?”

“Ja, namens de gokindustrie, uiteraard met het oog op jouw welzijn. Maar het allerergste dat kan gebeuren, is dat jij terugvalt in de illegale circuit,” zei Tim. Django liet zijn frustratie horen: “Ik zie simpelweg geen verschil tussen het legale en illegale circuit.”

Het onderscheid tussen legaal en illegaal gokken

Met de invoering van de kansspelwet in Nederland is er een versterkte controle op spelers met gokproblemen geïntroduceerd. Bovendien is er voor spelers een garantie dat winsten altijd correct worden uitbetaald. De Kansspelautoriteit houdt toezicht op de kansspelmarkt en beschikt over verschillende middelen om gokverslaving effectief aan te pakken. Dankzij besluiten zoals Orka is er nu ook een verbod op ongerichte gokreclames en het lijkt erop dat deze beperkingen in de toekomst verder zullen worden uitgebreid.

Legale online casino's bieden spelers echter ook de mogelijkheid om zelf limieten in te stellen of voeren gesprek als het lijkt alsof een speler tekenen van een gokprobleem vertoont. Helma Lodders concludeerde dat alle online casino's zich inzetten om het aantal probleemspelers te minimaliseren en hen de nodige hulp te bieden.